Infopunt 23 - Liberty Bike & Hike
De Sint-Stephanuskerk is de parochiekerk van Heel. De vierkante toren dateert al van omstreeks 1100. De kerk leed eind 1944 enige oorlogsschade, die in 1948 en 1949 werd hersteld.
Slachtoffers
Als we het hoofdpad naar de ingang van de kerk oplopen, bevinden we ons al op het kerkhof. Direct links aan de muur bevindt zich een plaquette met daarop de namen 18 inwoners die door oorlogsgeweld zijn omgekomen in de Tweede Wereldoorlog.
Het eerste slachtoffer is Nel Giessen, direct bij het begin van de oorlog op 10 mei 1940, door granaatvuur. De andere burgerslachtoffers vielen allen na de bevrijding. In totaal zouden 10 burgerslachtoffers vallen, 9 daarvan door granaatvuur of oorlogsmaterieel.
De andere burgerslachtoffers zijn:
Suzanne Kocken, op 23 november 1944.
Sef Levels, op 24 november 1944.
Mia Bijlmakers op 1 december 1944.
Jantje Bijlmakers op 5 december 1944.
Kees van Vught, op 5 december 1944, in Horn.
Pierre Houtackers, op 6 december 1944.
Bet Rutjens, op 24 maart 1945.
Annie Huijskens, op 26 april 1945 door brand ontstaan door opslag van oorlogsmaterieel.
Nellie Theunissen, op 20 mei 1945 overleden in Büderich, Duitsland door onbekende oorzaak.
Vier slachtoffers vielen terwijl ze hun dienstplicht vervulden:
Jan van Ass, op 1 december 1942 als onderluitenant in het KNIL in het toenmalige Nederlands-Indië.
Jo Schreurs, in 1943 als oorlogsvrijwilliger op Kreta.
Manuel Mertens, op 16 september 1947 in Nederlands-Indië.
Theo Theunissen, vermoedelijk als soldaat voor het Duitse leger in Rusland gestorven. Datum onbekend.
Onder de gedeporteerde n.a.v. de Grote Kerkrazzia viel één slachtoffer:
Giel Bijlmakers, op 18 oktober 1944, gestorven in een suikerfabriek in Duitsland.
Twee verzetsmensen kwamen om in het concentratiekamp:
Willem Heber, op 25 maart 1945 in Mauthausen.
Tjeu Rutten, op 31 mei 1945 in Bergen-Belsen.
Eén verzetsheld is gefusilleerd:
Sylvester Berden, 7 november 1944.
Bij een aantal van hen staan we tijdens de route nog eens extra stil.
Graven op het kerkhof.
Aan het hoofdpad naar de kerk, bevinden zich aan de linkerkant het grafmonument van de verzetsman Silvester Berden en daarachter 2 witte graven van de Stichting Oorlogsgraven. Deze 2 graven zijn de laatste rustplaats van Jan Cuijpers en Frans Fincken. Jan was klompenmaker van beroep, Frans was timmerman. Zij waren inwoners van Stevensweert en hadden hun medewerking verleend aan een vluchtroute voor ontsnapte krijgsgevangenen uit Duitse kampen. In het najaar van 1944 was deze vluchtroute verraden en werd de grond onder hun voeten te heet. In een poging om over de Maas naar bevrijd gebied te ontkomen zijn zij verdronken. De verschillende sterfdata hebben betrekking op de dagen dat hun dode lichamen uit de Maas zijn gehaald. Jan Cuijpers is 25 jaar geworden, Frans Fincken 24 jaar.
Het grafmonument van Sylvester Berden verwijst naar een bijzondere verzetsman. Sylvester was in 1919 geboren in Den Haag en was oud-sergeant van het Nederlandse leger, in het verzet gegaan en ondergedoken op Huize Sint Joseph in Heel. Op Dolle Dinsdag (4 september 1944) speelden zich in heel Nederland emotionele taferelen af naar aanleiding van de berichten dat het land nu elk moment bevrijd kon worden van de Duitse bezetting. De gehele bevrijding van Nederland zou echter tot mei 1945 duren!. Op de dag na Dolle Dinsdag begon Sylvester samen met zijn jongere broer Joost vanuit het gesticht Sint Joseph met het illegale krantje “Daalzichtse BerichtenDienst” (DBD). Ook bracht hij Duitse stellingen en gevechtsposities in kaart, waardoor de geallieerden de vijand met grote precisie konden bestoken. Toen de Duitsers gingen onderzoeken hoe dat mogelijk was, ontdekten ze dat er vanuit het gesticht moest worden geseind. Op zondag 5 november 1944, elf dagen voor de bevrijding van Heel, omsingelden vijftig parachutisten Huize Sint Joseph en arresteerden zij Berden, die als pater was verkleed. In zijn kamer werden getypte radioberichten en schetsen van Duitse gevechtsposities gevonden. Zijn broer wist te ontkomen door over de Maas te zwemmen. Sylvester werd op bevel van de beruchte politiechef Max Ströbel in Kessel-Eik gefusilleerd en daar begraven. Op 7 november werd hij herbegraven in Heel en nadien overgebracht naar het Nationale Ereveld te Loenen in Gelderland. Het grafmonument in Heel werd opgericht door vrienden uit het verzet. Sylvester is ook postuum onderscheiden van Amerikaanse en Britse zijde.
Gebrandschilderd raam.
In de kerk bevindt zich nog een gebrandschilderd raam, dat herinnert aan de luchtoorlog boven Heel. Vele inwoners hebben in die tijd de beelden gezien van de nachtelijke hemel vol met geallieerde bommenwerpers en de Duitse zoeklichten die deze vliegtuigen probeerden te vangen in hun lichtbundels. Pastoor Kengen ontving in 1946 als cadeau van de parochianen bij zijn 40-jarig preisterjubileum, dit glas-in-lood-raam, dat vervaardigd is door atelier Max Weiss. Het raam bevindt zich in de rechter-zijbeuk van de kerk.
Bron:
Heemkundevereniging Heel
